Điều này có nghĩa là lãi suất (LS) tiền đồng đã xuống rất thấp và ngược lại,ựchưlãisuấtngoạitệcaohơntiềnđồso xo LS USD tăng lên. Vậy LS tiền đồng thấp đến đâu?
Chuyện hiếm hoi
Phát biểu tại buổi tọa đàm "Báo cáo kết quả điều tra kỳ vọng lạm phát quý 4/2023 và kiến nghị giải pháp kiểm soát lạm phát trong thời gian tới", Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Phạm Thanh Hà cho rằng là một nền kinh tế đang phát triển và có "độ mở" lớn, VN cũng phải đối mặt với những thử thách chưa từng có tiền lệ, từ những hệ lụy của sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu đến những hệ lụy của quá trình thắt chặt tiền tệ liên tục và quyết liệt của các ngân hàng (NH) T.Ư lớn trên thế giới.
Có lẽ chưa bao giờ LS ngắn hạn của USD lại cao hơn LS tiền đồng như trong năm 2023, tạo sức ép lớn lên tỷ giá giữa VND và USD. Trong bối cảnh ấy, vừa phải giảm mạnh LS VND nhằm hỗ trợ khu vực doanh nghiệp (DN), vừa phải điều hành tỷ giá USD/VND linh hoạt, hài hòa trong tầm kiểm soát, vừa phải đảm bảo thực hiện thành công mục tiêu lạm phát là những nhiệm vụ vô cùng khó khăn đặt ra cho Chính phủ và NHNN.
Lãi suất cho vay USD cao hơn tiền đồng
NGỌC THẮNG
Khảo sát thực tế tại các DN có vay USD cho thấy, thông tin trên khiến bản thân các ông chủ DN cũng cảm thấy bất ngờ. TS Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng quản trị CTCP Thực phẩm Sao Ta (Sóc Trăng), bày tỏ sự ngạc nhiên khi nghe thông tin LS ngắn hạn USD lại cao hơn VND. Bởi theo ông Lực, thông thường LS vay USD luôn thấp hơn VND. Thời gian qua, LS VND trong khoảng 6 - 7%, còn USD khoảng trên 4%.
Thế nhưng, sau khi kiểm tra từ bộ phận tài chính của công ty, ông Lực xác nhận: "LS vay USD hiện nay của đơn vị chúng tôi là 4%. Thực tế có một vài gói tín dụng tiền đồng theo các chương trình chuyên ngành LS 3,5%/năm. Chính vì vậy thông tin như Phó thống đốc NHNN công bố là có. Tuy nhiên những gói này thật sự không phổ biến, ít đơn vị tiếp cận được", ông Lực nói.
Ở đâu hay ai có vay được LS tiền đồng thấp hơn USD, tôi không rõ. Chứ DN như tôi hoạt động lúa gạo là ngành được ưu đãi LS 5%, nhưng thực tế khi đi vay NH kèm theo tiêu chuẩn này, quy định kia nên LS thực tế đều 6 - 7%. Còn lãi vay USD thời điểm đầu năm khoảng 4,5% nay còn khoảng 4%.
Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Cần Thơ)Là DN lớn, có hợp đồng bao tiêu, liên kết sản xuất với bà con nông dân và xuất khẩu đi các thị trường cao cấp, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Cần Thơ), nói thẳng: "Ở đâu hay ai có vay được LS tiền đồng thấp hơn USD, tôi không rõ. Chứ DN như tôi hoạt động lúa gạo là ngành được ưu đãi LS 5%, nhưng thực tế khi đi vay NH kèm theo tiêu chuẩn này, quy định kia nên LS thực tế đều 6 - 7%. Còn lãi vay USD thời điểm đầu năm khoảng 4,5% nay còn khoảng 4%".
Đó là thực tế của DN ngành lúa gạo, nhóm ngành được hưởng LS ưu đãi. Theo ông Bình vì LS cao trong khi giá gạo nguyên liệu trong nước tăng nhanh hơn giá xuất khẩu nên nhiều DN xuất gạo xong không đủ tiền thu mua gạo mới, dẫn đến thua lỗ.
Liên hệ một vài DN khác trong ngành này, phần lớn các DN đều cho biết tình trạng chung là khó tiếp cận vốn và LS vẫn cao, điều kiện vay khó khăn. Nguyên nhân là nhu cầu nhập khẩu ở các thị trường quan trọng như Mỹ, EU, Nhật Bản giảm nên đơn hàng thiếu. Chính vì vậy, DN không đủ điều kiện để tiếp cận vốn so với những năm trước. Trong khi đó, DN cần có vốn nhiều hơn bình thường để thu mua nguyên liệu, chế biến, dự trữ nhằm giải phóng nguyên liệu cho nông dân và tạo công ăn việc làm cho người lao động. Trong giai đoạn hiện tại, nếu có vốn các DN có thể tranh thủ cơ hội đầu tư vào chế biến sâu và theo hướng bền vững, giảm phát thải để đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Nhưng vì LS vẫn còn cao và thị trường còn nhiều khó khăn nên đa phần các DN vẫn chưa muốn vay.
Ngày 17.11, tại Đồng Tháp, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp Lê Quốc Phong chủ trì cuộc gặp gỡ với 17 DN xuất khẩu gạo và các NH trên địa bàn. Các DN phản ánh về việc khó tiếp cận nguồn vốn, LS vẫn còn cao… giá lúa tăng cao khiến chi phí lưu động tăng, lúa gạo lại có tính thời điểm rất cao trong khi NH yêu cầu phải có hợp đồng xuất khẩu mới cho vay. Giá lúa trong nước tăng nhanh hơn giá thế giới nên các DN không dám mạo hiểm ký hợp trồng trước. Đó là vòng luẩn quẩn khiến DN khó tiếp cận được vốn vay từ NH.
Như vậy có thể thấy, LS USD cao hơn VND là có nhưng thực sự hiếm hoi. LS tiền đồng theo phản ánh của nhiều DN, vẫn còn cao và khó tiếp cận.
LS tiền đồng giảm, vốn vẫn khó ra
Việc LS cho vay USD cao hơn tiền đồng là điểm khá lạ bởi các NH hiện nay đang huy động USD với mức lãi 0%. Trong khi LS huy động tiền đồng dù có giảm xuống mức thấp nhưng dao động từ 2,9 - 6%/năm ở các kỳ hạn dưới 12 tháng. Ở đầu ra, LS cho vay ra của USD lên 4 - 5%/năm, còn LS cho vay bằng tiền đồng đã xuất hiện mức 4 - 6%/năm thời hạn ngắn. Thế nhưng vay được mức LS này của NH là rất khó khăn.
Phó giám đốc NHNN - chi nhánh TP.HCM Nguyễn Đức Lệnh cho biết tăng trưởng tín dụng những tháng qua chậm, do đó trước áp lực tăng trưởng tín dụng vào những tháng cuối năm, một số NH hiện nay đã giảm LS cho vay VND ngắn hạn xuống thấp.
Riêng trên thị trường liên NH, LS USD cao hơn tiền đồng đã xuất hiện từ nhiều tháng nay. Cụ thể, LS tiền đồng cuối tuần qua giao dịch giữa các nhà băng ở mức từ 0,3 - 0,73%/năm ở kỳ hạn qua đêm, 1 - 2 tuần; kỳ hạn 1 tuần ở mức 1,33%/năm; 3 tháng ở mức 3,34%/năm; 6 tháng ở mức 4,71%/năm; 1 năm 6,02%/năm. Trong khi đó, lãi suất USD cao hơn tiền đồng ở các kỳ hạn dưới 6 tháng từ 1 - 4,8%/năm, dao động từ 5 - 5,62%/năm.
Nhận xét về LS USD và VND, ông Lê Đạt Chí, Trưởng khoa Tài chính Trường đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng hoạt động huy động và cho vay USD trong NH không thuần túy như tiền đồng mà còn chịu những quy định ràng buộc. Do LS huy động USD của các NH hiện nay đang ở mức 0% nên có thể khách hàng gửi ở dạng không kỳ hạn. Theo quy định, tiền gửi không kỳ hạn chỉ được cho vay ở một tỷ lệ nhất định. Hơn nữa, đối tượng vay USD là những DN có nguồn ngoại tệ trả nợ nên không phải ai cũng có thể vay.
Thêm vào đó, từ sau khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng LS USD trên thị trường quốc tế lên hơn 5%/năm, LS USD giao dịch của các NH trên thị trường liên NH vì thế cũng tăng cao hơn. Điều này tác động đến tỷ giá trong nước thời gian vừa qua.
Chưa kể nhiều tháng qua, hệ thống NH khó khăn trong việc cho vay vốn nên liên tục giảm LS tiền đồng. Do đó, LS tiền đồng ở mức khá rẻ, điều này dẫn đến tình trạng găm giữ, đầu cơ ngoại tệ trong NH. Với hiện tượng LS USD cao hơn tiền đồng, ông Lê Đạt Chí cho hay sẽ tạo thêm cho DN lựa chọn vay USD hay tiền đồng, cái nào có lợi hơn thì vay.
Để khơi thông vốn, các NH dành 9.000 tỉ đồng cho vay lãi suất thấp từ 4 - 6%/năm vào những tháng cuối năm. Đối với chính sách cho vay 5 nhóm ngành lĩnh vực ưu tiên, đạt gần 200.000 tỉ đồng, một số NH cho vay với lãi suất tiền đồng không quá 4%/năm.
ÔngNguyễn Đức Lệnh,Phó giám đốc NHNN - chi nhánh TP.HCM